جاندارانی را که به گیاهان خسارت وارد می سازند به سه گروه علف های هرز ، عوامل بیماری زا و آفات تقسیم نمود با اینکه نتیجه فعالیت هر سه گروه کم و یا نابود شدن محصول و بالارفتن هزینه تولید است هر گروه با شیوه ای ویژه خود خسارت هایی وارد می آورد

قدمه:

 

جانوران روی زمین ، برای ادامه زیست و بقایای نسل خود نیاز به مقدار معینی انرژی دارند که به تقریب تمام آن توسط نور خورشید تأمین می گردد. در ابتدا نور توسط گیاهان سبز ، تا به انرژی شیمیایی تبدیل شود. تا سایر جانداران بتوانند با تغذیه این گیاه نیروی مورد نیاز خود را بدست آورند.

محصول های کشاورزی که برای غذا ، مورد حمله گیاهان پست و جانوران مختلف قرار می گیرند. در اثر حمله دچار کم رشد و کم محصولی می شوند.

و از آغاز کشاورزی ، انسان با این مشکل روبرو بوده است. به طور کلی ، می توان جاندارانی را که به گیاهان خسارت وارد می سازند به سه گروه علف های هرز ، عوامل بیماری زا و آفات تقسیم نمود. با اینکه نتیجه فعالیت هر سه گروه کم و یا نابود شدن محصول و بالارفتن هزینه تولید است. هر گروه با شیوه ای ویژه خود خسارت هایی وارد می آورد.محیط های کشت :

 

امروزه محیط های کشت آماده بصورت پودر یا قرص در بازار موجود بوده و برای صرفه جویی در وقت با حل نمودن آنها در آب ، محیط غذایی آماده مصرف خواهد بود و بهترین محیط های کشت به قرار زیرند :

 

1)Potato Dextrose Agar ( سیب زمینی،اکستروز،آگار ): اکثر قارچ ها در این محیط به خوبی رشد می نمایند و از این محیط برای جدا سازی اکثر قارچ ها استفاده می شود.

 

2)Beef-Extract Agar یا عصاره گوشت گاو – آگار – Potato Dextrose Peptone Agar یا سیب زمینی اکستروز پیتون آگار ، این دو محیط بیشتر برای
جدا سازی باکتری های پاتوژن مصرف می شوند.

 

3)Water Agar (آب آگار) : این محیط کشت تهیه شده از آگار و آب به نسبت
5/1 % محیط مناسبی برای جدا سازی باکتری ها از قارچ های تیوم و فوزاریم
می باشد. ضمناً گلوکز آگار نیز یک محیط کشت کم پروتئین محسوب می شود.

 

4)اسید لاکتیک : برای جلوگیری از رشد باکتری های پاتوژن و ساپروفیت به هر 10 میلی لیتر محیط کشت ذوب شده قبل از ریختن به داخل ظروف لیتری ، یک یا دو قطره اسید لاکتیک اضافه می گردد.

 

وسایل مورد نیاز در مزرعه

 

1- حداقل وسایل مورد نیاز : یک ذره بین تاشو با قدرت بزرگ نمایی ده برابر یک چاقوی جیبی تیز ،تخته پرس و کاغذ برای خشک کردن گیاهان و مقداری کیسه پلاستیکی و ...

 

2- وسایل استاندارد : هرس دستی ، اره تاشو ، بیل دسته دار ، تخته پرس ، دوربین عکاسی مجهز به Close up و فیلم رنگی ، کیسه های پلاستیکی برای مجزا نگاه داشتن ، نمونه های گیاهی ، برچسب ، کاغذ یادداشت .

 

مشخصات نمونه خوب

در اکوسیستم های زراعی که گندم و جو بستر زیست را تشکیل می دهند، عوامل زنده و غیر زنده ای در تولید محصول تآثیرگذار هستند که انسان برای بدست آوردن محصول بیشتر مدام آنها را تغییر می دهد شناخت این عوامل و روابط متقابل بین آنها در حفظ تعادل کمی و کیفی گونه های تشکیل دهنده یک اکوسیستم اهمیت بسیار زیادی دارد

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

v مقـدمـه 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v آفات گندم و اهمیت اقتصادی آنها 4 . . . . . . . . . . . . . .

 

v سن های زیان آور گندم 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v راست بالان زیان آور گندم 17 . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v جوربالان زیان آور گندم20 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v بال ریشک داران زیان آور گندم24 . . . . . . . . . . . . . . .

 

v سخت بالپوشان زیان آور گندم 26 . . . . . . . . . . . . . . .

 

v بال پولک داران زیان آور گندم31 . . . . . . . . . . . . . . .

 

v دو بالان زیان آور گندم33 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v بال غشائیان زیان آور گندم35 . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v کنه های زیان آور گندم36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v مدیریت تلفیقی آفات گندم37 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

v منابع و ماخذ38 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

مقـدمـه

 

گندم عمده ترین محصول زراعی کشور است. گندم از عمده ترین محصولات کشاورزی ایران و تامین کننده بیشترین نیاز غذایی کشور می باشد، همچنین روزانه حدود 47 درصد از کالری مصرفی سرانه کشور را تامین می نماید.
تولید کل غلات جهان 8/1 میلیارد تن است که بیشترین میزان آن (حدود 500 تا 600 میلیون تن) به گندم اختصاص دارد و از نظر سطح زیر کشت و تولید سالانه نیز گندم در درجه اول اهمیت قرار دارد.
سطح زیرکشت گندم در کشور ما با وجود برخی نوسانات طی سال های 81-1370 تقریبا ثابت بوده و از 6 میلیون و 193 هزار هکتار در سال 1370 به 6 میلیون و 241 هزار هکتار در سال 1381 رسیده است.
اگر چه در برخی سال ها به علت وقوع خشکسالی کاهش زیادی در سطح زیر کشت گندم مشاهده شد (به طوری که در سال 1378 این سطح تا 4 میلیون و 739 هزار هکتار کاهش یافت)، اما طبق آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی: از حدود 13 میلیون و 50 هزار هکتار اراضی زراعی حدود 9 میلیون و 510 هزار هکتار معادل 91/72 درصد در سال زراعی 84-83 به غلات اختصاص داشته است (که از این مقدار 57/43 درصد آن آبیاری شده و 43/56 درصد بقیه به صورت دیم بوده است) و 06/73 درصد از کل، سهم گندم به شمار می رود. شایان ذکر است که عملکرد گندم آبی کشور 3786 و دیم 1004 کیلوگرم در هکتار بوده است.

 

مهم ترین عوامل تآثیرگذار در کاهش عملکرد گندم کشور به شرح زیر می باشند:

 

× پایین بودن آگاهی و دانش علمی و عملی کشاورزان

 

× نارسایی در تآمین و توزیع به موقع نهاده های کشاورزی(بذر، کود، سم و …)

 

× بالا بودن میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید

 

× محدود بودن منابع آب و یا عدم وجود نظام صحیح آبیاری در اغلب مناطق کشور

 

× خسارت آفات، بیماریهای گیاهی، علف های هرز و عدم مدیریت صحیح کنترل آنها

 

× عدم مصرف صحیح و بهینة کودهای شیمیایی و یا کمبود و عدم توزیع به موقع آنها

 

× کاربرد غیر اصولی و نامنظم ماشین آلات و ادوات کشاورزی

 

× عدم توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در بسیاری از نظام های بهره برداری

 

× کمبود وسایل، ابزار و اعتبار در زمینه های مختلف تحقیق، ترویج و آموزش کشاورزی

 

× کمبود سرمایه گزاری در تولید محصولات کشاورزی

 

× نارسایی سیاست ها و برنامه های کشور برای تولید محصولات کشاورز

 آفات گندم و اهمیت اقتصادی آنها

 

آفت موجودی است که خسارت اقتصادی داشته باشد. علل پیدایش آفت در سه موضوع اصلی خلاصه می شود:
1) وارد شدن موجودات به مناطق جدید (تهاجم) Invasion؛
2) تغییرات اکولوژیکی؛
3) تغییرات اجتماعی – اقتصادی.

 

تهاجم یکی از موضوعات بسیار مهمی است که مخصوصاً در طی قرن اخیر بدلیل سهل الوصول شدن مسافرت‌ها، بسیار گسترش پیدا کرده است. در واقع تعداد بسیار زیادی از آفات مهم و کلیدی در نقاط مختلف دنیا آفاتی هستند که از یک نقطه یا منطقه پراکنش بومی به مناطق جدید وارد شده‌اند و بدلیل اینکه این آفات بدون دشمنان طبیعی خود به مناطق جدید وارد می‌شوند عموماً تبدیل به آفت می‌شوند.

 

دومین عامل که باعث تبدیل موجودات به آفت می‌شود تغییرات اکولوژیکی است. تغییرات اکولوژیکی با تاریخچه کشاورزی قرین است. هر عملی که انسان در طبیعت انجام می‌دهد نوعی تغییر اکولوژیکی به همراه دارد. تغییرات اکولوژیکی در طی سده اخیر بسیار زیاد بوده است. تک کشتی‌های وسیع، استفاده از واریته‌های پر محصول، و عملیات اَگرو تکنیکی مثل سمپاشی باعث شده است که تعادل در اکوسیستم و طبیعت به هم بخورد.
حتی کشت گیاهان زینتی در گلخانه نوعی تغییر اکولوژیکی است. معمولاً از طریق وارد کردن دشمنان طبیعی، آفات در گلخانه‌ها را کنترل می‌کنند. در اکوسیستم طبیعی و در شرایط طبیعی زنجیره‌های غذایی بسیار پیچیده توسط تعداد بسیار زیادی آفت و دشمنان طبیعی ایجاد شده‌اند. از آنجا که سموم در طی نیم قرن اخیر این زنجیره پیچیده را بر هم زده‌اند، برای ایجاد تعادل مجدد زنجیره‌های غذایی بین گونه‌های گیاهخوار، پارزیتوئیدها و پرداتورها حداقل به پنجاه سال تلاش مداوم نیاز داریم.
در بین عوامل بر هم زننده تعادل اکولوژیک، قطعاً سموم و ترکیبات شیمیایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. بطوریکه سمپاشی زیاد بخصوص برای مدت طویل در محیط باعث تقویت ژن مقاوم در برابر این ترکیب شیمیایی شده و در طی سالیان متمادی، این جمعیت از طریق زاد و ولد افزایش پیدا می‌کند و نهایتاً بعد از مدتی یک جمعیت مقاوم به سموم در طبیعت ظاهر می‌شود. همچنین کاربرد سموم، باعث ایجاد آفت در مواردی نیز می‌شود.

 

آفات ثانوی آفاتی هستند که از طریق کاربرد ترکیبات شیمیایی بوجود می‌آیند. بدین صورت که آفت خاصی در طبیعت که دارای جمعیت پایینی نیز می‌باشد بر اثر استفاده سموم از بین رفته ولی گونه‌هایی که آفت محسوب نمی‌شوند بعد از مدتی به آفات خطرناک تبدیل می‌شوند.

 

 

 

بیماری لکه نواری جواز بسیاری از مناطق جوخیز جهان از جمله هندوستان شوروی نروژ ایتالیا انگلستان کانادا امریکا و نیوزلند گزارش گردیده است در ایران این بیماری در آذربایجان، مناطق اطراف دریای خزر کرج ورامین تهران و خوزستان مشاهده شده است در آذربایجان شرقی در تمام نقاط زیر کشت جو و در آذربایجان غربی در ماکو خوی و سلماس وجود دارد این بیماری همه ساله و با

بیماری لکه نواری جو

 

pyrenophora graminea

 

سطح انتشار بیماری

 

بیماری لکه نواری جواز بسیاری از مناطق جوخیز جهان از جمله هندوستان, شوروی, نروژ, ایتالیا, انگلستان, کانادا, امریکا و نیوزلند گزارش گردیده است. در ایران این بیماری در آذربایجان، مناطق اطراف دریای خزر, کرج, ورامین, تهران و خوزستان مشاهده شده است. در آذربایجان شرقی در تمام نقاط زیر کشت جو و در آذربایجان غربی در ماکو, خوی, و سلماس وجود دارد این بیماری همه ساله و با شدت قابل ملاحظه ای در سطح استان آذربایجان شرقی مشاهده می گردد.

 

اهمیت اقتصادی بیماری

 

در نقاط مختلف جهان, خسارت وارده از بیماری لکه نواری به محصول جواز 70 تا 100% گزارش شده است. امروزه از بین رفتن صد در صد محصول در گیاهان آلوده مورد قبول پژوهشگران بوده و در تخمین ها درصد خسارت به محصول یک مزرعه یا یک منطقه را برابر درصد گیاهان آلوده به بیماری لکه نواری در نظر می گیرند در مطالعات سال 1365, خسارت این بیماری به محصول جواستان آذربایجان شرقی تقریبا 16% (برابر 34 هزار تن) وبه ارزش حدود چهار میلیارد ریال بر آوردن شده.

 

علائم بیماری

 

مشخص ترین علائم بیماری وجود لکه های نواری برنگهای زرد, قهوه ای, و نکروزه در روی برگها می باشند. معمولا علائم بیماری ابتدا در روی برگها دوم یا سوم گیاهچه ظاهر شده و سپس در روی سایر برگهای دیده می شوند. اما ممکن است در تمام گیاهان آلوده علائم بیماری در مراحل اولیه رشد مشهود نگردند. نوارهای زرد در برگهای تازه تولید شده بویژه در روی قسمت پائین پهنگ برگ و غلاف ظاهر می شوند. این نوارها بتدریج در تمام طول برگ توسعه یافته و نکروزه می گردند. این لکه ها معمولا بهم پیوسته و تمامی برگ می میرد. در حین تباهی بافتها, برگها در قسمت نوک پاره می شوند. گیاهان آلوده معمولا کوتوله می مانند در بوته های آلوده یا خوشه ای ظاهر نمی گردد یا خوشه های حاصل بصورت پیچ خورده, خشک شده, و قهوه ای رنگ می گردند. خوشه های آلوده اغلب دانه ای تولید نمی کنند و در صورت تولید, دانه ها ریز, چروکیده, .و قهوه ای هستند. در بعضی از گیاهان آلوده خوشه ها بطور طبیعی ظاهر شده و دانه های تولید شده علائمی از بیماری نشان نمی دهند. ظهور و نوع علائم بیماری و شدت آنها به قدرت بیمار یزائی (ویرولانس) قارچ, حساسیت میزبان, و شرایط جوی بستگی دارد.

 

عامل بیماری

 

عالم این بیماری قارچ pyrnopra graminea Ito @kurib است که متعلق به آسکومیست ها بوده و تولید پریتیس می نماید پریتیس های این قارچ, که در پائیز روی کلشهای باقیمانده جو در مزرعه تولید می شوند. در طبیعیت بندرت مشاهده می گردند. پریتیس ها در سطح کلشها و یا کم و بیش فرو رفته در آنها تولید می گردند و اندازه آنها 726-576*572-442 میکرون می باشد. آسکها بشکل کیسه های چماقی یا استوانه ای بوده و در قاعده دارای پایه کوتاه و در انتها مدور می باشند. آسکوسپرها برنگ زرد قهوه ای, به اندازه های 61-43*28-18 میکرون, بیضوی شکل, باسه دیواره عرضی, و یا (گاهی دو) دیواره طولی در سلول وسطی می باشند. محققین عقیده دارند که آسکوسپرها نقشی در تکمیل سیکل بیماری ندارند (8)

 

Drechlera graminea (Rab). Shoem . مرحله غیر جنسی این قارچ

 

(Syn. Helminthosporium gramineum Rabh.)

آفت‌ها موجودات زنده ای هستند که در مکان نامناسب و در زمان نامناسب، برحسب میل انسان، ظاهر می‌شوند آنچه مورد نظر است این است که چگونه انسان‌ها، مخصوصا از طریق استفاده از آفت کشها با آفات کنار می‌آیند استفاده از آفت کش‌ها بیش از سال 1900، به ندرت توجه دولت یا مقررات را به طور عمده به خود جلب کرد بر عکس، از اواخر دهه 1900، حشره کش‌ها (افت کش‌ها) منبع

آفت‌ها موجودات زنده ای هستند که در مکان نامناسب و در زمان نامناسب، برحسب میل انسان، ظاهر می‌شوند. آنچه مورد نظر است این است که چگونه انسان‌ها، مخصوصا از طریق استفاده از آفت کشها با آفات کنار می‌آیند. استفاده از آفت کش‌ها بیش از سال 1900، به ندرت توجه دولت یا مقررات را به طور عمده به خود جلب کرد. بر عکس، از اواخر دهه 1900، حشره کش‌ها (افت کش‌ها) منبع اصلی کشمکش‌های سیاسی و سیاسی در بسیاری کشورها هستند. در حقیقت، مسئله کاهش افت کش، موضوع اصلی این کتاب، تا حدودی پاسخی به ناکامی طرح ریزی برنامه‌های نظارتی مناسب در مورد افت کش‌ها می‌باشد. اگر چه، کاهش استفاده از افت کش‌ها به طور اجتناب ناپذیر بر مهارت برای کاهش طبیعت و کاربرد زمین که در اصل هویت فرهنگی باقی مانده است، تاثیر می‌گذارد. تلاش‌ها برای کاهش استفاده از آفت کش از درک بهتر در مورد تاریخچه کنترل آفات و آفت کش‌ها، بهره من بود . این بخش یک طرح اولیه مختصر در مورد نکات اصلی فراهم می‌سازد و این نکات را با مثال‌هایی برای ایالت (مرکز) واشنگتن توضیح می‌دهد.

 

تغییر بینش‌ها درباره افت‌ها و افت کش‌ها: آفات بعنوان تهدیدات محیطی: با آغاز قرن 19، مشکلات آفت به اندازه کافی جدی شد تا توجه جمعی را ایجاب نماید. با انقلاب صنعنتی، کشاورزی قسمتی از اقدامی سرمایه داری گشت و معاش کشاورزان از این بهینه رفع شد. در کشاورزی تجاری، مشکل آفات، یک جنبه جدید یعنی بازاریابی نقدینه محصول، بجای کاربرد معاشی، به خود گرفت بدین معنی که کشاورزان بر درآمد نقدینه متکی بودند.

 

اگر پول قرضی گرفته شده برای تهیه کردن سرمایه غلات مورد استفاده قرار می‌گرفت که جنبه مهمی از کشاورزی تجاری بود، آنگاه سطح خاصی از درآمد نقدینه برای خدمات مربوطه به بدهی، ضروری بود.تحت این شرایط، ضرر ناشی از آفات، تهدیدی برای وجود مستمر این اقدام بود. بنابراین کنترل آفات تبدیل به راه حلی برای مشکل محیطی شد. آفت کش‌ها، یکی از جدین روش جدید بود که برای کنترل آفات معرفی شد. محصولاتی که در قرن 19 و پیش از آن گسترش یافته بود. شامل، نفت، سولفور، نیکوتین، دوتنون، مخلصه بابوبه، حشره کش سبز زنگ سمی و اسید آرسنیک، هستند (هاوارد 1930، پرکینژ 1982، صفحه 1). آفت کش‌ها تنها تکنولوژی کنترل آفت نیستند که در قرن 19 معرفی شد، اما پیشرفت گزینه‌ها هم بسته به افزایش جنبه تجاری کشاورزی بود. برای مثال، یکی از موفقترین کاربردهای کنترل بیولوژیکی که تا حال شناخته شده است. معرفی سوسک کفشدوزک استرالیائی و انگل حشره دو بال برای کنترل درجه بندی (میزان) توده پنبه ای در مرکبات کالیفرنیا بود. (دی باچ و روزن، 1991) همانگونه که دیچارد سوور تاریخ شناس به صورت مجاب کننده ای مورد بحث قرار داد، اشتیاق برای کنترل بیولوژیکی به طور گسترده ای از سوی پرورش دهندگان مرکبات به صورت مبتکرانه و به شدت تجاری، برانگیخته شد. (سوور، 1996). بنابراین با وجود روش کنترل افت، این شیوه‌های جدید همگی نشان داد که آسیب آفات موفقیت تجاری کشاورزان را تهدید می‌کند. کنترل آفات، شامل استفاده از آفت کش‌ها، روشی برای کنترل پیشامد محیطی بود و افت کش، تکنولوژی انتخابی در طی قرن بیستم شد. بعد از 1900، صنایع هم علاوه بر کشاورزی شروع به متکی شدن بر افت کش‌ها برای موفقیت تجاری شدند. منبع اصلی تغییر در ده‌های 1950و194، اختراع بسیاری مصنوعات جدید، آفت کش‌های آلی، بود که با موفقیت حشره کش‌های DDT پس از سال 1939 به فعالیت واداشته شد. (ترغیب شدند). پرکینز، 1978). در سال 1950، صنایع شیمیایی گسترده وسیعی از حشره کش‌ها را مشخص کرد که ارزان، چند کاربردی و موثر در بسیاری مکانها بودند.

 

در نتیجه، جنگل داری، خانه‌ها و باغ‌ها، موسسات خدماتی و تجاری و محل‌های صنعتی و تفریحی همگی شروع به بکارگیری حشره کش‌ها کردند. بر مرور گسترده در مورد معرفی و گسترش افت کش‌ها به ورتون (1974)، دونلپ (1981) و پرکینز (1982) مراجعه کنید اگر چه علی رغم موفقیت‌های تجاری افت کش‌ها، عوامل متعددی روشی را که مردم آفات و افت کش‌ها را می‌دیدند، تغییر داد. مقاومت افت کش‌ها، نابودی دشمنان طبیعی و حشرات سودمند توسط افت کش‌ها، پیشرفت استراتژی‌ها کنترل گزینه ای، مشکلات سلامت عمومی آسیب به حیات وحش و موجودات زنده غیر هدف، آلودگی آب‌های زمینی و جدیدتر از همه کابوس بهم خوردگی سیستم غدد درون ریز، به طور ویژه ای مهم بود.

مقاومت: مقاومت ارگانسیم آفات در مقابل آفت کش‌ها اولین موج جدید، دیدگاههای اصلاحی بود. این پدیده اولین بار بعنوان حادثه مهمی در باغ‌های سیب مورد در ایالات واشنگتن در سال 1908 مورد توجه قرار گرفت، هنگامی که مقیاس سن جوس دیگر به درمان شستشوی سولفورآهک (کلسیم) پاسخ نداد. (پارکینز، 1982 صفحات 34-36). اگر چه، دشوار و دردسر ساز بود، مقاومت، صنعت تجاری اصلی را تا زمانی که حشره شناسان در الوزیانا در سال 1954 نتیجه گیری کردند که شبشک پنبه مقاومت را در حشره کش‌های هیدروکربن کلرینه شده که عموما استفاده می‌شد.

سطح زیر کشت، عملکرد و تولید کشورهایی که بیش از 5 میلیون تن برنج در سال تولید می‌کنند را نشان می‌دهد کلیه کشورها بجز چهار کشور چین، ژاپن، کره و ایالات متحده، بطور کامل و یا عمدتاً کشورهای گرمسیری هستند چین و هند، هر دو برنج را در مناطق گرمسیری تولید می‌کنند اگرچه بیشترین سطح زیر کشت برنج در هر دو کشور در رابطه با سیستم‌های رودخانه‌ای آنها در مناطق

-1- مقدمه

 

1-1-1- مبداء اولیه برنج:

 

نام برنج از زبان هندی گرفته شده است که به آن اریسی (Arisi) می‌گویند. در زبان انگلیسی به برنج Rice‌ گفته می‌شود که همان نام عمومی برنج است. در زبان فرانسه Riz و در استان گیلان به برنج (بج) (Bej) و به خوشه آن (ورزه) (Vorze) و به شلتوک آن جو می‌گویند.

 

کشت برنج که امروزه در تغذیه صدها میلیون انسان در سرتاسر جهان نقش مهمی را عهده‌دار است. در چین و هندوستان سابقه هفت هزار ساله دارد(7)، اما کشت برنج در ایران از 2000 سال پیش متداول بوده است. در زمان هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز در ایران برنج کشت می‌شده است. هم‌اکنون در استان‌های گیلان و مازندران از مناطق تولید برنج در کشور هستند(1).

 

اعتقاد بر این است که منشاءoryza sativa متداولترین گونه برنج، قاره آسیا است. 90درصد کل تولید برنج از آسیاست، از جمله کشورهایی مثل چین، هندوستان، ژاپن، کره، جنوب شرقی آسیا و جزایر مجاور اقیانوس آرام کشت می‌شود. در خارج از آسیا، کشورهایی مثل برزیل و ایالات متحده با تولید 5/0درصد از برنج مصرفی جهان، بیشترین مقدار تولید را دارند.

 

بیش از 70% برنج دنیا در مناطق گرمسیری مرطوب آسیا کشت می‌شود و تنها نقاط نسبتاً کوچکی از مناطق خشک به کشت آن اختصاص دارد. با این حال تولید برنج در بعضی نقاط نیمه‌خشک، به ویژه در کشورهایی که آب و هوای مدیترانه‌ای دارند، مانند ایالات متحده آمریکا (کالیفرنیا)، مصر، اسپانیا و ایتالیا بالنسبه حائز اهمیت می‌باشد، زیرا در این مناطق برنج گذشته از اهمیت اقتصادی که دارا می‌باشد، به لحاظ آنکه می‌توان در خاک‌های شور و نمکزده کشت شود، در روند اصلاحی این خاک نقش مهمی را ایفا می‌کند(7).

 

در مورد قدمت اهلی کردن برنج در مقایسه با گندم، نمی‌توان قاطعانه اظهارنظر کرد، لیکن شواهدی در دست است که برنج در 5000 سال پیش در چین به صورت دیم کاشته می‌شد و آنگاه بعد از گسترش و توسعه زراعت در دره‌ها و دلتاها، گونه‌هایی بوجود آمده که قادر به روئیدن در آبهای راکد شده‌اند(7).

 

گسترش و انتشار برنج به مناطق خشک و نیمه‌خشک، یعنی آسیای غربی و منطقه مدیترانه‌ در تاریخ‌های بعدی صورت گرفته و احتمالاً در زمان امپراتوری ایران بوده است که گیاه مزبور در بین‌النهرین کشت می‌شده و از آن پس وارد سوریه و ترکستان (ترکیه) شده است. بعد از حمله اسکندر به هندوستان، برنج وارد یونان شد و از آنجا توسط اعراب به کشورهای مصر، مراکش، اسپانیا و غرب آفریقا منتقل گردید(7).

 

جدول 1-1، سطح زیر کشت، عملکرد و تولید کشورهایی که بیش از 5 میلیون تن برنج در سال تولید می‌کنند را نشان می‌دهد. کلیه کشورها بجز چهار کشور چین، ژاپن، کره و ایالات متحده، بطور کامل و یا عمدتاً کشورهای گرمسیری هستند. چین و هند، هر دو برنج را در مناطق گرمسیری تولید می‌کنند. اگرچه بیشترین سطح زیر کشت برنج در هر دو کشور در رابطه با سیستم‌های رودخانه‌ای آنها در مناطق گرمسیری می‌باشد، متوسط عملکرد کشورهای گرمسیری اساساً کمتر از کشورهای معتدله است: بین 3/4-2 تن در هکتار است، اما قابلیت تولید برنج در در جنوب چین به طور متوسط 7/5 تن در هکتار در مقایسه با 6/5 تا 7/6 تن در هکتار در کشورهای معتدله است. متوسط قابلیت تولید برنج در کشورهای گرمسیری تولید کننده بالا در حال حاضر، 8/2 تن در هکتار است و در طی دهه گذشته، 36/0 درصد افزایش یافته است.

 

 

 

 

 

جدول 1-1: کشورهای عمده تولیدکننده برنج، سطح زیر کشت، عملکرد و تولید در سال 1991 در کشورهایی که بیش از 5 میلیون تن در سال تولید دارند.

 

کشور	سطح زیر کشت (میلیون در هکتار)	عملکرد (تن در هکتار)	تولید (میلیون تن)
چین	1/33	66/5	45/187
هند	2/42	63/2	94/110
اندونزی	19/10	35/4	32/44
بنگلادش	94/10	61/2	57/28
تایلند	10	2	04/20
ویتنام	29/6	09/3	43/19
میانمار	83/4	73/2	2/13
کره	88/1	69/6	58/12
ژاپن	05/2	86/5	12
فیلیپین	42/3	83/2	67/9
برزیل	14/4	29/2	5/9
آمریکا	11/1	3/6	7

 

 

2-1-1- اهمیت برنج:

 

اصطلاح «برنج خوردن» در بسیاری از زبان‌ها به منظور القاء فکر «غذا خوردن» یا بطورکلی «خوردن» بکار می‌رود. برنج محصول عمده گیاهان زراعی مهم کشورهای در حال پیشرفت است و قوت غالب بیش از یک سوم جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهد. این ماده غذایی به منزله نیمی از خوراک یک میلیارد و هشتصد میلیون نفر و نیز از ربع تا نیمی از چهارصد میلیون نفر دیگر است (7).